- Details
-
Category: 3. Sống & Chia Sẻ Lời Chúa
Chúng ta sắp kết thúc năm phụng vụ. Chu kỳ phụng vụ kết thúc với việc cử hành lễ Chúa Kitô Vua vào Chúa nhật tới. Sau đó, một chu kỳ mới bắt đầu với Chúa Nhật đầu tiên của Mùa Vọng. Thật thích hợp, các bài đọc trong Chúa nhật này nhắc nhở chúng ta về thái độ cần có của Kitô hữu đối với ngày tận thế.
Giống như bài đọc thứ nhất nhìn thấy trước sự kết thúc cuối cùng của lịch sử thế giới, nơi điều thiện tách ra khỏi điều ác, nơi người công chính tỏa sáng như mặt trời:
“Bấy giờ, các ngươi sẽ lại phân biệt được người công chính với kẻ gian ác, kẻ phụng thờThiên Chúa với kẻ không phụng thờ Người. Vì này Ngày ấy đến, đốt cháy như hoả lò. Mọi kẻ kiêu ngạo và mọi kẻ làm điều gian ác sẽ như rơm rạ. Ngày ấy đến sẽ thiêu rụi chúng - Thiên Chúa các đạo binh phán - không còn chừa lại cho chúng một rễ hay cành nào. Nhưng đối với các ngươi là những kẻ kính sợ Danh Ta, mặt trời công chính sẽ mọc lên, mang theo các tia sáng chữa lành bệnh” (Mal 3: 18-20).
Chúa Giêsu cũng nhìn vào thế giới sau thời đại của Ngài:
“Anh em hãy coi chừng kẻo bị lừa gạt, vì sẽcó nhiều người mạo danh Thầy đến nói rằng: "Chính ta đây", và: "Thời kỳ đã đến gần"; anh em chớ có theo họ. Khi anh em nghe có chiến tranh, loạn lạc, thì đừng sợ hãi. Vì những việc đó phải xảy ra trước, nhưng chưa phải là chung cục ngay đâu". Rồi Ngài nói tiếp: "Dân này sẽ nổi dậy chống dân kia, nước này chống nước nọ. Sẽ có những trận động đất lớn, và nhiều nơi sẽ có ôn dịch và đói kém; sẽ có những hiện tượng kinh khủng và điềm lạ lớn lao từ trời xuất hiện” (Lc 21: 8-11).
Tuy nhiên, mặc dù loan báo về ngày tận thế, nhưng Chúa Giêsu mời gọi chúng ta hãy nhìn rộng hơn và xa hơn, có lẽ xa hơn những gì mà sức lực của chúng ta có thể tưởng nghĩ ra và phương tiện tự nhiên của chúng ta có thể làm được.
Theo nghĩa này, Chúa Giêsu nhắc nhở chúng ta rằng sự sống không nằm trong đất đá vô tri vô giác trong Đền thờ, vốn là một nơi mà các tông đồ của Ngài dường như cho là một chỗ bảo đảm và họ thán phục một cách kinh ngạc: “Có mấy người nói về Đền Thờ được trang hoàng bằng những viên đá đẹp và những đồ dâng cúng” (Lc 21: 5), nhưng Chúa Giêsu làm cho họ kinh ngạc hơn nhiều khi Ngài tuyên bố: “Những gì anh em đang chiêm ngưỡng đó sẽ có ngày bị tàn phá hết, không còn tảng đá nào trên tảng đá nào” (Lc 21: 6).
Đền Thờ bằng những viên đá đẹp và những đồ dâng cúng sẽ không có ý nghĩa gì ngoài một khối vật chất vô cảm nếu không có những con người sống động qui tụ bên trong để tôn thờ Thiên Chúa với lòng yêu mến chân thành: “Đem tất cả những thứ này ra khỏi đây, đừng biến nhà Cha ta thành nơi buôn bán” (Ga 2: 16). Ngày nay các thánh đường hay các nhà thờ hiện đại của chúng ta cũng không có ý nghĩa gì trừ khi chúng ta thờ phượng Thiên Chúa “trong tinh thần và chân lý” như Ngài đã nói với người phụ nữ Samaria bên bờ giếng Giacóp: “Nhưng giờ đã đến - và chính là lúc này đây- giờ những người thờ phượng đích thực sẽ thờ phượng Chúa Cha trong thần khí và sự thật, vì Chúa Cha tìm kiếm những ai thờ phượng Ngài như thế. Thiên Chúa là thần khí, và những kẻ thờ phượng Ngài phải thờ phượng trong thần khí và sự thật” (Ga 4: 23-24) chứ “không phải trên núi này hay tại Giêrusalem” (Ga 4: 21).
Vì vậy, chúng ta đừng hoảng hốt về chuyện thế gian này bị phá hủy hoặc đức tin bị thách thức, khi một cách sống đạo truyền thống nào đó mà chúng ta nghĩ là bảo đảm lại dường như đang bị biến mất: một đời sống đạo chỉ dựa dẫm vào nếp sinh hoạt xứ họ , một đời sống đạo chỉ qui chiếu vào luật lệ, bệnh sáo ngữ, cung cách đoàn lũ, [1] một cách diễn tả đức tin chỉ có trong nhà thờ mà không giúp diễn tả ra bên ngoài trong cuộc sống hàng ngày, không trưởng thành trong cách sống đức tin, như thánh Phaolô trách cứ: “Thưa anh em, về phần tôi, tôi đã không thể nói với anh em như với những con người sống theo Thần Khí, nhưng như với những con người sống theo tính xác thịt, như với những trẻ nhỏ trong Chúa Kitô. Tôi đã cho anh em uống sữa chứ không cho dùng thức ăn, vì anh em chưa chịu nổi. Nhưng bây giờ anh em cũng vẫn còn không chịu nổi, vì anh em còn là những con người sống theo tính xác thịt. Bao lâu giữa anh em có sự ghen tương và cãi cọ, thì anh em chẳng phải là những con người sống theo tính xác thịt và theo thói người phàm sao?” (1 Cr 3: 1-4).
Đúng là Thiên Chúa hiện diện nơi đền thờ, nhưng không phải trong đất đá, quần áo hay công thức nghi lễ bề ngoài, mà là trong tâm khảm những con người đang tìm kiếm ý nghĩa và diễn tả bằng hành động sự hiện diện của Thiên Chúa, Đấng đang sống trong họ.
Tông đồ Phaolô nhắc nhở chúng ta, cho đến hơi thở cuối cùng, chúng ta mỗi người phải góp phần của mình vào sự thăng tiến của thế giới: “Còn về tình huynh đệ, anh em không cần ai viết cho anh em, vì chính anh em đã được Thiên Chúa dạy phải thương yêu nhau, và anh em cũng đang làm như vậy cho tất cả các anh em trong toàn miền Makêđônia. Nhưng thưa anh em, tôi khuyên nhủ anh em hãy tiến tới nhiều hơn nữa. Hãy gắng giữ hoà khí, ai lo việc nấy và lao động bằng chính bàn tay của mình, như chính tôi đã truyền cho anh em. Như vậy, lối sống của anh em sẽ được người ngoài cảm phục, và anh em sẽ không cần nhờ đến ai” (1 Tx 4, 9-12). Đó là một cách làm cho thế giới có tình người hơn bằng cách hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của chúng ta tùy theo ơn gọi của chúng ta như Chúa Kitô đã làm.Với sự hiện diện của Ngài, chúng ta được mời gọi sống cuộc sống hàng ngày của mình, “để tất cả nên một, như Cha ở trong con và con ở trong Cha để họ cũng ở trong chúng ta” (Ga 17: 21). Chính ở tầm mức này mà cuộc đời, cái chết và sự sống sau này của chúng ta sẽ nên giống Chúa Kitô trong sự tin tưởng. Làm như thế, chúng ta không làm gì khác hơn là diễn tả lời nói vàng ngọc này của Chúa Kitô qua cách sống của mình: “Có kiên trì, anh em mới giữ được mạng sống mình” (Lc 21: 19). Thật vậy, kiên trì là để giữ lấy, để kéo dài, để sử dụng những ngày tháng được ban cho chúng ta, để làm phát sinh sự sống, và cuối cùng sự dũng cảm của chúng ta nhằm phục vụ sự sống sẽ đem lại cho chúng ta Sự sống đích thực là Chúa Giêsu Kitô.
Vậy thì thái độ đúng đắn của Kitô hữu ở giữa những thực tại đang dần qua đi này là gì?
Đó phải là niềm cậy trông bền bỉ, vì biết rằng lòng nhân hậu của Thiên Chúa biểu lộ nơi Chúa Kitô sẽ chiến thắng sự dữ, và đức tin sẽ chiến thắng sự sợ hãi và đau khổ. Gắn bó với Chúa Kitô giúp chúng ta tiến về phía trước. Sống kết hợp với Chúa Kitô trong mọi khoảnh khắc cuộc sống như Thánh Phaolô: “Tôi sống, nhưng không còn phải là tôi, mà là Chúa Kitô sống trong tôi” (Gl 2: 20) giúp chúng ta vững vàng trước mọi đe dọa của: “những hiện tượng kinh khủng và điềm lạ lớn lao từ trời xuất hiện” (Lc 21: 11). Người ta hỏi một người đàn ông đang cuốc đất trong khu vườn của mình rằng ông ta sẽ làm gì nếu biết rằng ông ta sẽ chết vào buổi tối hôm ấy. Người đàn ông không hề mất bình tĩnh: “À, thì tôi sẽ tiếp tục làm việc trong khu vườn của tôi, bởi vì Đấng đến cùng tôi trong cái chết cũng chính là Đấng đã cùng tôi làm việc trong khu vườn”. Thật đúng là: “Ai có thể tách chúng ta ra khỏi tình yêu của Chúa Kitô? Phải chăng là gian truân, khốn khổ, đói rách, hiểm nguy, bắt bớ, gươm giáo?... Đúng thế, tôi tin chắc rằng: cho dầu là sự chết hay sự sống, thiên thần hay ma vương quỷ lực, hiện tại hay tương lai, hoặc bất cứ sức mạnh nào, trời cao hay vực thẳm hay bất cứ một loài thọ tạo nào khác, không có gì tách được chúng ta ra khỏi tình yêu của Thiên Chúa thể hiện nơi Chúa Kitô Giêsu, Chúa chúng ta” (Rm 8: 35, 38-39)
Thực vậy, đối mặt với những bộn bề của cuộc sống dệt nên sự hiện hữu của chúng ta, dù thanh thản hay âu lo, chỉ có sự gắn bó này với Chúa Kitô Giêsu mới làm cho chúng ta tiến về phía trước và đứng vững. Amen!
Phêrô Phạm Văn Trung.
[1] http://daminhvn.net/suy-tu-nghien-cuu/nhung-can-benh-tram-kha-trong-doi-song-duc-tin-dao-hieu-kinh-6798.html
- Details
-
Category: 3. Sống & Chia Sẻ Lời Chúa
Hành động thanh tẩy Đền Thờ của Chúa Giêsu là một tuyên ngôn mạnh mẽ về sự thánh thiêng tuyệt đối của Ngài và là lời tiên tri về sự Phục Sinh của Ngài. Đây là một hành vi ngôn sứ công khai, công bố một kỷ nguyên mới. Chúa Giêsu Kitô đánh dấu một thay đổi lớn trong lịch sử cứu độ. Đền thờ bằng đá ở Giêrusalem được thay thế bằng chính Thân Mình Ngài: “Đền Thờ Chúa Giêsu muốn nói ở đây là chính thân thể Ngài” (Ga 2:21). Đền thờ - Thân Mình Ngài cũng là Giáo hội và mỗi người tín hữu: “Đền Thờ ấy chính là anh em” (1 Cr 3:17).
- Đền thờ mới, trung tâm của ơn cứu độ
Vào Lễ Vượt Qua, người Do Thái từ khắp nơi tụ họp về Giêrusalem để thực hiện giới luật kính viếng Đền Thờ. Luật quy định việc dâng lễ vật: bò, cừu, bồ câu và chim gáy. Tuy nhiên, không mấy ai mang theo động vật từ xa đến để làm lễ vật. Những người hành hương cũng phải nộp thuế Đền Thờ hàng năm bằng tiền Do Thái. Vì người Israel sống rải rác khắp các quốc gia vào thời điểm đó, mỗi quốc gia có đồng tiền riêng, nên họ buộc phải tìm người đổi tiền khi đến nơi. Họ mang theo cả tiền La Mã lẫn tiền Do Thái; tiền La Mã cho phép họ giao dịch với tất cả mọi người, trong khi tiền Do Thái cho phép họ giao dịch với đồng bào của họ.
Những yêu cầu thờ phượng như trên đã dẫn đến việc lập ra một chợ động vật thực sự và một trung tâm đổi chác ngoại tệ tại tiền sảnh của Đền thờ, được gọi là Sân của Dân Ngoại, nơi người nước ngoài được phép đi vào. Sự náo động giống như một khu chợ hoặc như một hội chợ nhộn nhịp ngày nay, được tô điểm bởi bầu không khí giao tiếp phương Đông, những bài hát quảng cáo sản phẩm, những tiếng tranh cãi giá cả... Tất cả những yếu tố này kết hợp lại thành một sự náo động không thể chấp nhận được trong không gian linh thiêng lẽ ra phải được tôn kính của đền thờ. Tất cả tạo ra một quang cảnh bát nháo của một Đền thờ bị phạm thánh. Người ta sẽ cảm nhận và hiểu rõ hơn sự phạm thánh này khi thử hình dung một nhà thờ ngày nay đầy những người bán hàng rong rao bán sản phẩm, la hét lớn tiếng và phá vỡ sự yên tĩnh cần có. Đền Thờ đã bị biến tướng thành nơi để trục lợi của lòng tham và làm ô uế không gian cầu nguyện, biến nơi thánh thiêng thành nơi buôn bán phàm tục. Trên thực tế, tình trạng này, vốn đã tồn tại qua nhiều năm, là một nguồn lợi nhuận bất chính, không chỉ cho những người bán hàng và đổi tiền, mà trước hết là cho các thành viên của Tòa Công Luận, đặc biệt là những người thuộc gia đình tư tế Anna. Họ đã tổ chức một hệ thống độc quyền kiểm soát thương mại tất cả các giao dịch trong khu vực đó. Không bị đe dọa bởi sự cạnh tranh, họ đã lợi dụng các quy định của lề luật để áp đặt giá trị bị thổi phồng, thiết lập các hoạt động gian lận và moi tiền của người dân với đủ loại phí.
Chúa Giêsu bị khuấy động bởi lòng nhiệt thành mà Ngài đã thể hiện đối với Nhà Cha, như Ngài đã xác định từ xưa: “Cha mẹ không biết là con có bổn phận ở nhà của Cha con sao?” (Lc 2: 39). Chúa Giêsu thấy Nhà Cha bị xúc phạm bởi kiểu buôn bán hỗn loạn, trục lợi, bất kể sự linh thánh. Ngài thấy hết mọi chuyện và Ngài phản ứng “Vì nhiệt tâm lo việc nhà Chúa” (Ga 2:17). Thánh Gioan mô tả: “Ngài liền lấy dây làm roi mà xua đuổi tất cả bọn họ cùng với chiên bò ra khỏi Đền Thờ; còn tiền của những người đổi bạc, Ngài đổ tung ra, và lật nhào bàn ghế của họ” (Ga 2:15). Cơn thịnh nộ chính đáng của Chúa Giêsu là vì những người bán hàng độc quyền đang dùng hàng hóa của mình để móc hầu bao của các khách hành hương, nhất là ăn chặn cắt cổ khi đổi tiền. Lời tuyên bố của Chúa Giêsu là một mệnh lệnh dứt khoát: “Đem tất cả những thứ này ra khỏi đây, đừng biến nhà Cha tôi thành nơi buôn bán” (Ga 2:16).
Những kẻ chống đối Chúa Giêsu không thể hiểu rằng đền thờ sẽ không còn là nơi thờ phượng Thiên Chúa nữa. “Các ông cứ phá huỷ Đền Thờ này đi; nội ba ngày, tôi sẽ xây dựng lại”vì “Đền Thờ Chúa Giêsu muốn nói ở đây là chính thân thể Ngài” (Ga 2: 19, 21). Hơn nữa, các con vật dùng để hiến tế, và phương tiện để mua chúng, dù sao cũng sẽ không còn cần thiết nữa vì Chúa Giêsu là của lễ hy sinh tối thượng. Thiên Chúa ngự trong con người Chúa Giêsu. Ngài là đền thờ mới. Thánh Augustinô diễn giải: “Chúa Giêsu đã nói về Đền thờ là Thân thể Ngài. Hãy xét đến quyền năng này mà Ngài đã phán rằng Ngài sẽ tỏ bày cho loài người, bởi vì thân thể của Ngài, chính là Đền Thờ của Thần Tính ẩn giấu bên trong. Người Do Thái nhìn thấy Đền Thờ bên ngoài, nhưng Thần Tính ngự bên trong thì họ không thấy. Lời Chúa phán đã đề cập đến Sự Phục Sinh trong tương lai khi nói về Đền Thờ.” [1]
Nhờ Bí tích Rửa tội, chúng ta cũng là đền thờ của Thiên Chúa, như Thánh Phaolô thừa nhận: “Nào anh em chẳng biết rằng anh em là Đền Thờ của Thiên Chúa, và Thánh Thần Thiên Chúa ngự trong anh em sao?” (1 Cr 3:16). Thánh nhân còn khẳng định thân thể chúng ta là thân thể của Chúa Kitô: “Nào anh em chẳng biết rằng thân xác anh em là phần thân thể của Chúa Kitô sao?” (Cr 6:15). Thật kỳ diệu.
Thánh nhân nói những điều này, ám chỉ rằng “thân thể chúng ta” ở trong sự thánh thiện và tinh khiết, vì là “các chi thể của Chúa Kitô.” Và vì lý do này, ngài nói: “Vậy ai phá huỷ Đền Thờ Thiên Chúa, thì Thiên Chúa sẽ huỷ diệt kẻ ấy” (1 Cr 3: 17). Thánh nhân đặt câu hỏi: “Vậy thì, không phải là một sự phạm thượng tột độ sao, khi nói rằng đền thờ Thiên Chúa, nơi Thánh Thần của Chúa Cha ngự trị, và các chi thể của Chúa Kitô, không được dự phần vào sự cứu rỗi, mà bị đưa đến sự hư mất? Hơn nữa, thân thể chúng ta được sống lại không phải bởi bản tính riêng của nó, mà bởi quyền năng của Thiên Chúa. Do đó thánh nhân khuyên bảo các tín hữu Côrintô: thân xác con người không phải để gian dâm, mà để phụng sự Chúa, vì Chúa làm chủ thân xác. Thiên Chúa đã làm cho Chúa Kitô sống lại; chính Ngài cũng sẽ dùng quyền năng của mình mà làm cho chúng ta sống lại” (1 Cr 6: 13-14). [2]
Hành động này cảnh tỉnh chúng ta về Đền Thờ tâm hồn của mỗi người. Nếu Chúa Giêsu phẫn nộ vì người Do Thái đã tục hóa Đền Thờ, thì Ngài sẽ còn phẫn nộ hơn nếu chúng ta cho phép những ham muốn tội lỗi, ích kỷ, và những toan tính trần tục chiếm ngự tâm hồn chúng ta, là đền thờ nơi Thánh Thần Thiên Chúa ngự trị.
- Đền thờ đích thực là thân thể phục sinh của Chúa Kitô
Khi Người Do Thái đòi một “dấu lạ” chứng tỏ quyền năng, Chúa Giêsu đã đưa ra dấu lạ vĩ đại nhất: “Các ông cứ phá huỷ Đền Thờ này đi; nội ba ngày, tôi sẽ xây dựng lại” (Ga 2:19).
Sự nhầm lẫn của họ: “Đền Thờ này phải mất bốn mươi sáu năm mới xây xong, thế mà nội trong ba ngày ông xây lại được sao?” (Ga 2:20) cho thấy sự hạn chế của cách nhìn vật chất. Thánh sử Gioan đã giải thích một cách rõ ràng: “Nhưng Đền Thờ Chúa Giêsu muốn nói ở đây là chính thân thể Ngài” (Ga 2:21). Lời tuyên bố này báo trước cuộc Khổ Nạn, cái Chết và sự Phục Sinh vinh hiển của Chúa Kitô, là giao ước mới và vĩnh cửu, là một cuộc cách mạng thay đổi tất cả.
Chỉ sau khi Chúa Kitô “từ cõi chết trỗi dậy, các môn đệ nhớ lại Ngài đã nói điều đó, Họ tin vào Kinh Thánh và lời Chúa Giêsu đã nói” (Ga 2:22). Cái chết và sự Phục Sinh của Chúa Kitô là ánh sáng soi rọi toàn bộ kế hoạch cứu độ. Chính Chúa Kitô đã làm cho mọi hy tế và nghi thức cũ của đền thờ cũ trở nên trọn vẹn trong Hy tế Thập giá và sự Phục sinh vinh hiển của Ngài.
Đền Thờ bằng đá được thiết lập để dâng các hy tế là các con vật. Đền Thờ Thân Thể Chúa Kitô được thiết lập để dâng Hy Tế hoàn hảo và duy nhất trên Thập Giá. Khi Thân Thể Chúa Kitô trỗi dậy, Ngài trở thành trung tâm mới của sự thờ phượng, là nơi gặp gỡ đích thực giữa Thiên Chúa và con người.
Đức Giáo Hoàng Phanxicô suy ngẫm về thân thể Chúa Giêsu là đền thờ của Thiên Chúa: “Thân xác Ngài, bị hủy diệt trên Thập Giá bởi bạo lực của tội lỗi, sẽ trở thành nơi gặp gỡ phổ quát giữa Thiên Chúa và loài người trong sự Phục Sinh. Và chính Chúa Kitô Phục Sinh là nơi gặp gỡ phổ quát cho tất cả mọi người, giữa Thiên Chúa và loài người.” [3]
- Cộng Đoàn tín hữu là Đền Thờ
Chúa Kitô Phục Sinh trở thành Đền Thờ mới, Ngài trao quyền năng này cho cộng đoàn Giáo hội. Thánh Phaolô sử dụng hình ảnh ngôi nhà để mô tả Giáo hội như một công trình xây dựng của Thiên Chúa: “Anh em là ngôi nhà Thiên Chúa xây lên” (1 Cr 3: 9). Thánh Phaolô giảng dạy về trách nhiệm xây dựng cộng đoàn Giáo hội trên nền móng vững chắc và thánh thiện không thể lay chuyển là Chúa Kitô.
Thánh Phaolô nhận thức rõ ràng công việc của con người là hợp tác với Thiên Chúa trong việc xây dựng Giáo hội: “Thật vậy, chúng tôi là cộng sự viên của Thiên Chúa” (1 Cr 3:9). Thánh nhân, với tư cách là “kiến trúc sư lành nghề” (1 Cr 3:10), đã đặt nền móng. Ngài nhấn mạnh nền móng đó là một thực tại không thể thay đổi: “Vì không ai có thể đặt nền móng nào khác ngoài nền móng đã đặt sẵn là Chúa Giêsu Kitô” (1 Cr 3:11).
Đây là sự hoàn tất lời tiên tri về Đền Thờ. Sau khi Chúa Kitô Phục Sinh, Thánh Thần được sai đến để biến mỗi cá nhân và toàn bộ cộng đoàn thành Đền Thờ sống động của Thiên Chúa. Thân thể mỗi người là nơi Thánh Thần ngự trị, đòi hỏi sự thánh thiện và tôn trọng. Giáo hội là Ngôi Nhà, là Đền Thờ, trong đó sự chia rẽ, bất hòa, hoặc làm suy yếu sự hiệp nhất của Thân Thể Đức Kitô là hủy hoại Đền thờ của Thiên Chúa.
Giáo hội không thể tồn tại nếu không dựa trên Chúa Kitô. Mọi giáo huấn, mọi hoạt động mục vụ, mọi công việc tông đồ phải bắt nguồn từ Chúa Kitô, như Giáo lý Công giáo khẳng định: “Hội Thánh là Thân Thể của Chúa Kitô. Nhờ Thần Khí và nhờ hành động của Ngài trong các bí tích, nhất là bí tích Thánh Thể, Chúa Kitô, Đấng đã chết và đã sống lại, làm cho cộng đoàn các tín hữu nên Thân Thể của Ngài…Hội Thánh là một Thân Thể có Đức Kitô là Đầu: Hội Thánh sống do Ngài, trong Ngài, và cho Ngài; chính Ngài sống với Hội Thánh và trong Hội Thánh” (GLHTCG, 805, 807).
Gần đây nhất, Đức Giáo Hoàng Lêô XIV kêu gọi mọi người xây dựng Giáo hội bằng những hành động phục vụ và yêu thương cụ thể: “Chúng ta phải mơ ước và xây dựng một Giáo Hội khiêm nhường hơn; một Giáo Hội không đứng thẳng như người Pharisêu, đắc thắng và tự mãn, nhưng cúi xuống rửa chân cho nhân loại; một Giáo Hội không xét đoán như người Pharisêu đã làm với người thu thuế, nhưng trở thành nơi chào đón tất cả mọi người; một Giáo Hội không khép kín trong chính mình, nhưng luôn lắng nghe Thiên Chúa để có thể lắng nghe mọi người. Chúng ta hãy dấn thân xây dựng một Giáo Hội hoàn toàn hiệp nhất, phục vụ và hướng về Chúa Kitô, và do đó dấn thân phục vụ thế giới” (Bài giảng Thánh lễ mừng Năm Thánh của các Nhóm Thượng Hội đồng và các Cơ quan Tham gia, 26 tháng 10 năm 2025).
Phêrô Phạm Văn Trung
[1] số 31, https://www.catholiccrossreference.online/fathers/index.php/John%202:19
[2] số 2, đã dẫn trên
[3] https://www.retreathousebandra.in/let-jesus-cleanse-your-heart-pope-francis-says
