CHÚNG TA PHẢI CHUẨN BỊ GÌ CHO HẬU COVID-19

Trần Mỹ Duyệt

Trong Tâm Lý Học có hội chứng Post-Traumatic Disorder (Hậu chấn tâm lý sau khủng hoảng), dể diễn tả về sinh hoạt tâm lý, tâm sinh lý của một người sau khi đã trải qua một biến cố kinh hoàng, khủng khiếp và sợ hãi.

Thí dụ, sau một thời gian dài bị cầm tù, tra tấn, đối xửa dã man, sau một cuộc ly dị đầy đắng đót, tranh cãi, sau một tai nạn giao thông khủng khiếp, sau một lần bị cướp hãm hiếp, tra tấn, sau một lần trên đường vượt biên bị hải tặc, bị lênh đênh trên biển cả nhiều ngày trong vô vọng, hoảng sợ, hoặc sau một cơn động đất, sóng thần...

Đối với thế giới, cơn đại dịch Vũ Hán (đại dịch Covid-19) hiện nay cũng chính là một biến cố kinh hoàng lịch sử, và khi nó qua đi sẽ để lại những hậu chấn tâm lý (post-traumatic) với những ảnh hưởng trong sinh hoạt tâm lý, xã hội, văn hóa, chính trị, giáo dục cũng như tâm linh cho nhân loại ở đầu thế kỷ 21.    

Nhưng nhân loại không chỉ dừng lại ở những thiệt thòi, những chết chóc, và kinh hoàng của hiện tại. Cơn đại dịch Vũ Hán dù có tàn khốc, nguy hiểm và gây chết chóc thế nào đi nữa, rồi ra nó cũng sẽ qua đi. “Qua cơn mưa, trời lại sáng”. Đó là lý do chúng ta phải nhìn về phía trước để có những chuẩn bị thích hợp cho những bước kế tiếp sau nó.

Nhìn chung, thế giới đã có những dấu hiệu chuẩn bị từ nhiều phía. Về chính trị, các quốc gia mà dẫn đầu là Hoa Kỳ đang có những suy tính về hiện tình thế giới sau cơn đại dịch. Các quốc gia trên thế giới, trừ Trung Cộng, cũng đang hợp tác để đưa ra những giải pháp nhằm giải quyết và đáp ứng nhu cầu thuộc các lãnh vực như kinh tế, y tế, xã hội, và giáo dục. Tôn giáo, cách riêng Công Giáo, cũng đang có những chuẩn bị cho sau cơn đại dịch.  

Lãnh vực xã hội

Thế giới hầu nhu đang có một cái nhìn nghi kỵ, khinh bỉ, nếu không muốn nói là căm thù tập đoàn Đảng Cộng Sản Trung Quốc (ĐCSTQ), khi nghĩ và nói về dịch Vũ Hán. Cái nhìn tiêu cực này kéo theo phần lớn người Trung Hoa thuần thành mà họ cũng là những nạn nhân của chế độ độc tài, đảng trị ngay tại trên quê hương của họ. Nhưng làm sao có cái nhìn khoan nhượng, khách quan, và làm sao tránh khỏi sự đố kỵ, phân biệt trong những giao tiếp thường ngày với người Trung Hoa? Một hội chứng hậu Covid-19 dành riêng đối với người dân Trung Hoa.   

Lịch sử thế giới đầu thế kỷ 21 sẽ mãi mãi ghi lại cơn đại dịch được cho là do âm mưu bá quyền, thâm độc và tàn bạo của Tập Cận Bình và ĐCSTQ trong mưu toan bá chủ thế giới, bất chấp đạo đức, vượt khỏi những giá trị luân lý và đạo đức xã hội. Rồi đây, người Hoa Kỳ và cả thế giới mỗi lần nghĩ đến cơn đại dịch Vũ Hán là lại nghĩ đến tác phẩm Chết bởi Trung Cộng (Death by China: Confronting the Dragon – A Global Call to Action by economics professor Peter Navarro and Greg Autry). Đối với nhân loại, không những Tập Cận Bình và ĐCSTQ sẽ mãi mãi là khuôn mặt xấu xí nhất trong những Người Trung Quốc Xấu Xí  (醜陋的中國人)  “The Ugly Chinaman And The Crisis Of Chinese Culture” của Bá Dương, mà cái xấu xa này còn ảnh hưởng đến tất cả một dân tộc - dân tộc Trung Hoa.

Làm sao để quên, và làm sao có thể một sớm, một chiều hình ảnh dân tộc xấu xí ấy, một dân tộc được nhắc đi, nhắc lại và gán cho nhãn hiệu “ăn cắp trí tuệ” “ăn cắp bản quyền” “ăn cắp mẫu mã”. Một dân tộc chuyên môn ăn cắp trên thế giới. Một quốc gia mà “hàng giả, hàng nhái” tràn ngập đang làm suy sụp, biến thái nền đạo đức kinh doanh thế giới. 

Kết quả của cơn đại dịch là những sợ hãi, hoài nghi, những suy nghĩ xấu, tiêu cực về một dân tộc. Những cái nhìn kỳ thị, tránh né, ngờ vực sẽ tạo nên những khó khăn về mặt tâm lý và xã hội.  

Lãnh vực chính trị

Liệu thái độ trả thù, hay nói theo ngôn ngữ bình thường là đối đầu chính trị nhắm vào Tập Cận Bình và ĐCSTQ liên quan đến cơn dịch Vũ Hán có đẩy họ Tập và phe nhóm của ông vào chân tường, đưa đến nạn “tức nước vỡ bờ” không? Lời qua tiếng lại giữa Trung Quốc, Hoa Kỳ, và các nước khác trên thế giới ngày càng gay gắt, liệu có làm cho Tập Cận Bình và ĐCSTQ càng trở nên tự vệ, hung hãn, liều lĩnh hơn không? Và nếu vậy, cuối cùng thế giới có thể lãnh chịu một cuộc đại chiến nhằm giải quyết những đối chiều về chính trị?! Tương lai đen tối của nhân loại xem như vẫn chưa sáng sủa dù là hậu đại dịch, bao lâu Tập Cận Bình và phe nhóm vẫn còn ôm mộng bá chủ thế giới.

Lãnh vực kinh tế

Tổng Thống Donald Trump đã phàn nàn khi cho rằng nền kinh tế hùng mạnh của Hoa Kỳ do chính quyền ông gầy dựng trong ba năm qua đã bị cơn đại dịch Vũ Hán xóa sổ chỉ trong 60 ngày!

Riêng tại Hoa Kỳ, 30 triệu người lĩnh tiền thất nghiệp, trong đó 3,8 triệu được cho là đã mất việc vì đại dịch Vũ Hán. Một hiện tượng kinh hoàng cho nền kinh tế nhất thế giới đã kéo theo một hệ lụy về ngân sách, việc cung cấp trợ giúp thất nghiệp, cung cấp việc làm. Nhiều người sẽ lợi dụng những ưu đãi của xã hội để rồi không bao giờ nghĩ đến việc tìm kiếm công ăn việc làm, tạo nên những bất ổn về mặt kinh tế, xã hội, và đời sống gia đình, khiến cho sinh hoạt gia đình, sinh hoạt vợ chồng, cha mẹ và con cái gặp những khủng hoảng mới.

Lãnh vực giáo dục

Nhưng những người phải lo lắng và chuẩn bị ngay từ bây giờ là các bậc cha mẹ, các phụ huynh, những người có trách nhiệm đối với con cái của mình, đối với tuổi trẻ. Thí dụ, sau này vấn đề học của con em có thể không còn như bây giờ nữa. Các em có thể không cần nhiều giờ ở học đường, mà có thể học trên online tại nhà. Thời gian ở nhà nhiều hơn, và do đó, đòi hỏi phụ huynh cũng phải dành thời giờ với con cái, không chỉ để theo dõi, quan sát việc học hành của các em, mà còn phải để ý đến những giao tiếp của con cái qua email, internet, facebook, twitter…

Thời gian giao tiếp thường xuyên giữa cha mẹ và con cái sẽ tạo nên một sự nhàm chán, khó chịu, dẫn tới tâm lý đối đầu giữa cha mẹ và con cái, giữa anh chị em với nhau trong cùng một nhà. Và điều này đòi hỏi cha mẹ phải có cái nhìn uyển chuyển, phải ứng dụng những phương pháp giáo dục hợp thời, thích hợp với hoàn cảnh hơn.

Phụ huynh không thể cho rằng mình không biết kỹ thuật, không rành về computer, về iphone, ipad…nên để mặc con cái muốn làm gì thì làm. Không hiểu chúng đang học bài, làm bài, hay đang chu du thế giới ảo mà lãng phí thời giờ, và nguy hiểm cho các em nếu bị dụ đỗ để lạc vào những đường dây nguy hiểm.

Giáo dục gia đình, cũng đòi hỏi cha mẹ không chỉ có thời giờ riêng cho con cái, mà còn phải xây dựng thêm ý nghĩa tích cực về hình ảnh một gia đình hạnh phúc trong đó có mối tương quan lành mạnh giữa vợ chồng, tương quan cha mẹ con cái, tương quan anh chị em với nhau trong gia đình. Một phụ huynh đã gọi điện thoại và tâm sự với người viết, là rất may hai người con đang trong những năm cuối đại học nên việc học trên online không là vấn đề vì các em đã biết mình nay đã lớn và đang trong những ngày tháng cuối chuẩn bị tốt nghiệp nên tuy khó chịu, bực bội vì phải “dốt” ở nhà, nhưng tương đối không gây phiền toái cho cha mẹ. Tuy nhiên, vẫn theo phụ huynh này thì một số bạn bè có con ở tuổi teen thì rất khổ sở. Nhiều đứa nổi loạn muốn ra khỏi nhà, mặc dù chẳng được đi đâu. Còn những em nhỏ thì sao? Một phụ huynh khác cũng tâm sự và mong muốn nhà trường sớm mở cửa để các em không bị tù túng ở nhà, mà phụ huynh cũng không phải mất nhiều giờ canh chừng cái iphone, ipad hoặc chiếc laptop hay chiếc computer.   

Lãnh vực tâm linh

Ngay cả trong lãnh vực tâm linh. Liệu rồi sau những ngày dài theo dõi thánh lễ hoặc “xem lễ”, tham dự các việc đạo đức trên online (hoặc bỏ qua), khi thánh đường mở lại, sinh hoạt tôn giáo từ từ phục hồi sẽ có bao nhiêu người trở lại đời sống đạo như trước đây? Hay sự ươn lười, thói đạo đức có lệ trong thời gian cách ly sẽ ảnh hưởng đến đời sống tâm linh của nhiều người. Có thể sẽ có những người lâu ngày không đến thánh đường nay trở nên chán nản, ngại ngùng, hoặc làm biếng rồi bỏ luôn!   

Đối diện với thực tế

Cơn đại dịch Vũ Hán đã, đang, và sẽ để lại nhiều ảnh hưởng tác hại trên toàn thế giới về nhiều khía cạnh, trong đó có khía cạnh tâm lý. Những triệu chứng như hoang mang, sợ hãi, hốt hoảng, lo sợ, và tiêu cực. Những ảnh hưởng tâm lý này sẽ trở thành một thách thức lớn lao cho việc ổn định toàn diện con người trưởng thành, duy trì hạnh phúc cá nhân, gia đình, cũng như xã hội.

Do đó, điều cần thiết nhất lúc này là chúng ta phải ý thức rõ ràng về cơn đại dịch, về những cách thức đối diện một cách khoa học, trưởng thành tâm lý hầu vượt qua những thách thức và hậu quả sau này khi cơn đại dịch đi qua.

 -----------------------------