Đêm tối của Giuse và ánh bình minh Emmanuel
- Details
- Category: 3. Sống & Chia Sẻ Lời Chúa
Kính thưa cộng đoàn phụng vụ, chúng ta đang đứng trước ngưỡng cửa của mầu nhiệm Giáng Sinh, và Phụng vụ Lời Chúa hôm nay không dẫn chúng ta đến ngay với hang đá Bê-lem rực rỡ ánh sao, không đưa chúng ta đến với tiếng hát của các thiên thần, mà lại dẫn chúng ta đi vào một góc khuất trầm lắng, một khoảng lặng đầy dông bão trong tâm hồn của một người đàn ông tên là Giuse. Đoạn Tin Mừng theo thánh Mát-thêu mà chúng ta vừa nghe là một trong những trang kinh thánh đẹp nhất nhưng cũng kịch tính nhất về lịch sử cứu độ. Nó không chỉ kể lại gốc tích của Đức Giê-su Ki-tô, mà còn mở ra cho chúng ta thấy cách thức Thiên Chúa đi vào lịch sử nhân loại: không ồn ào, không áp đặt, nhưng âm thầm, đầy trắc trở và cần sự cộng tác của con người qua đức tin và sự vâng phục. Câu chuyện bắt đầu bằng một biến cố dường như là bi kịch, một sự đổ vỡ, để rồi kết thúc bằng một sự hàn gắn vĩ đại mang tầm vóc cứu độ hoàn vũ.
Chúng ta hãy hình dung về Giuse. Tin Mừng mô tả ngài là một người công chính. Sự công chính này không chỉ hiểu theo nghĩa hẹp là tuân giữ lề luật Mô-sê một cách nghiêm ngặt, mà còn là sự ngay thẳng của tấm lòng, sự trọn vẹn trong nhân cách. Giuse thuộc dòng dõi vua Đa-vít, mang trong mình dòng máu hoàng gia nhưng lại sống cuộc đời của một bác thợ mộc nghèo hèn tại ngôi làng Na-za-rét vô danh. Cuộc đời ngài lẽ ra sẽ trôi đi êm đềm với giấc mơ về một mái ấm gia đình hạnh phúc bên cạnh Ma-ri-a, người con gái nết na, thánh thiện mà ngài đã đính hôn. Theo phong tục Do Thái thời bấy giờ, đính hôn là một cam kết pháp lý ràng buộc, họ đã là vợ chồng dù chưa về chung sống. Thế nhưng, bầu trời bình yên của Giuse bỗng chốc sụp đổ. Một tin sét đánh ngang tai: Ma-ri-a có thai. Và cái thai ấy chắc chắn không phải là của Giuse.
Thử hỏi có nỗi đau nào lớn hơn nỗi đau của một người đàn ông bị phản bội? Có sự bẽ bàng nào chua xót hơn khi người vợ chưa cưới của mình mang trong bụng giọt máu của kẻ khác? Đối với một người Do Thái sùng đạo, đây không chỉ là nỗi đau tình cảm mà còn là một sự ô nhục về danh dự và một sự vi phạm nghiêm trọng Lề Luật. Theo sách Đệ Nhị Luật, người phụ nữ ngoại tình như thế phải bị ném đá đến chết để tẩy trừ sự ác khỏi dân chúng. Giuse đứng giữa ngã ba đường của số phận, một bên là Luật pháp nghiêm minh đòi hỏi sự trừng phạt, đòi hỏi công lý phải được thực thi; một bên là Tình Yêu, là lòng thương xót trắc ẩn đối với Ma-ri-a. Nếu Giuse tố giác Ma-ri-a, ông sẽ được tiếng là người tuân giữ luật Chúa, nhưng người ông yêu sẽ phải chết một cái chết đau đớn và nhục nhã. Nếu ông im lặng nhận Ma-ri-a về, ông sẽ phải mang tiếng là kẻ "đổ vỏ", nuôi con tu hú, và vi phạm luật thanh sạch của tôn giáo.
Chính trong hoàn cảnh bi đát ấy, sự "công chính" đích thực của Giuse mới bừng sáng. Tin Mừng viết: "Ông Giuse, chồng bà, là người công chính và không muốn tố giác bà, nên mới định tâm bỏ bà cách kín đáo". Đây là một quyết định chấn động. Sự công chính của Giuse không phải là sự công chính của lề luật lạnh lùng, mà là sự công chính được mặc lấy lòng thương xót. Ông thà nhận phần thiệt thòi về mình, thà âm thầm rút lui, thà mang tiếng là kẻ phụ bạc bỏ rơi vợ sắp cưới, còn hơn là tố giác để Ma-ri-a phải chết. Giuse chọn cách giải quyết trong thinh lặng để bảo vệ danh dự và mạng sống cho Ma-ri-a, dù ông hoàn toàn không hiểu chuyện gì đang xảy ra. Đó là đêm tối của đức tin, đêm tối của tâm hồn Giuse. Ông đau đớn, dằn vặt, trăn trở. Ông không hiểu tại sao Thiên Chúa lại để chuyện này xảy ra cho gia đình ông. Ông toan tính, ông suy nghĩ, và rồi ông thiếp đi trong sự mệt mỏi của kiếp người trước những nghịch cảnh không thể giải thích.
Và "kìa", sứ thần Chúa hiện đến trong giấc mộng. Thiên Chúa luôn chọn những lúc con người bất lực nhất, những lúc lý trí con người đi vào ngõ cụt để Ngài lên tiếng. Trong giấc ngủ, khi mọi sự phòng vệ của lý trí lắng xuống, Giuse đã nghe được tiếng nói của Thiên Chúa. Sứ thần gọi: "Này ông Giuse, con cháu Đa-vít". Lời gọi ấy nhắc nhớ Giuse về thân thế, về sứ mạng và lời hứa ngàn đời của Thiên Chúa với dòng tộc ông. "Đừng ngại đón bà Ma-ri-a vợ ông về". Lời trấn an "đừng ngại" hay "đừng sợ" ấy chính là chìa khóa giải mã mọi bế tắc. Đừng sợ dư luận, đừng sợ luật lệ, đừng sợ sự phản bội, bởi vì cái thai trong bụng Ma-ri-a không phải là kết quả của tội lỗi con người, mà là kiệt tác của "quyền năng Chúa Thánh Thần".
Sứ điệp của thiên thần đã lật ngược toàn bộ suy nghĩ của Giuse. Cái mà Giuse tưởng là tội lỗi, hóa ra lại là ân sủng. Cái mà ông tưởng là sự phản bội, hóa ra lại là sự trung tín tuyệt đối của Thiên Chúa với lời hứa cứu độ. Cái mà ông định vứt bỏ, hóa ra lại là Đấng Cứu Thế mà muôn dân đang mong đợi. Thiên Chúa đã can thiệp vào lịch sử không phải bằng sấm sét hay binh đoàn thiên quốc, mà bằng việc gieo sự sống vào lòng một trinh nữ và mời gọi một người thợ mộc cộng tác để bảo vệ sự sống ấy. Sứ thần trao cho Giuse một quyền hạn và một trách nhiệm: "Ông phải đặt tên cho con trẻ là Giê-su". Trong văn hóa Do Thái, người cha đặt tên cho con nghĩa là thừa nhận đứa trẻ đó là con hợp pháp của mình, đưa đứa trẻ đó vào gia phả của dòng tộc. Bằng việc đặt tên, Giuse chính thức trở thành cha nuôi của Đấng Cứu Thế, chính thức đưa Chúa Giê-su vào dòng dõi vua Đa-vít, để lời tiên tri xưa được ứng nghiệm. Tên gọi "Giê-su" nghĩa là "Thiên Chúa cứu độ", nói lên sứ mạng của Hài Nhi: Người sẽ cứu dân Người khỏi tội lỗi. Không phải cứu khỏi ách đô hộ của La Mã, không phải cứu khỏi nghèo đói hay bệnh tật thể xác, mà là cứu khỏi căn nguyên của mọi khổ đau: tội lỗi.
Nhưng Tin Mừng Mát-thêu không dừng lại ở cái tên Giê-su. Thánh sử trích dẫn lời ngôn sứ I-sai-a để mạc khải một danh hiệu khác, một danh hiệu diễn tả bản chất của Thiên Chúa: Em-ma-nu-en, nghĩa là "Thiên Chúa ở cùng chúng ta". Đây là tột đỉnh của mầu nhiệm Giáng Sinh. Thiên Chúa không còn là một Đấng xa vời ngự trên các tầng trời cao thẳm, không còn là Đấng chỉ phán dạy qua sấm ngôn hay lề luật. Thiên Chúa đã trở thành "Em-ma-nu-en", Đấng ở cùng, ở bên, ở trong lòng nhân thế. Ngài ở cùng chúng ta trong những lúc bi đát nhất như hoàn cảnh của Giuse. Ngài ở cùng chúng ta trong những toan tính, lo âu, trong những đêm đen tuyệt vọng. Ngài không đứng ngoài cuộc đời để quan sát, mà Ngài nhảy vào dòng đời đục ngầu của nhân loại để cùng chịu, cùng gánh vác và cùng biến đổi. "Thiên Chúa ở cùng chúng ta" không phải là một khẩu hiệu sáo rỗng, mà là một thực tại sống động. Nếu Thiên Chúa đã chọn sinh ra trong một hoàn cảnh "rắc rối" về mặt hôn nhân và pháp lý như của Giuse và Ma-ri-a, thì có nghĩa là không có hoàn cảnh nào của chúng ta, dù bế tắc đến đâu, mà Thiên Chúa không thể hiện diện. Không có gia đình nào, dù rạn nứt đến đâu, mà Thiên Chúa từ chối bước vào.
Câu chuyện kết thúc bằng một hành động dứt khoát: "Khi tỉnh giấc, ông Giuse làm như sứ thần Chúa dạy, và đón vợ về nhà". Không một lời nói nào của Giuse được ghi lại trong suốt các sách Tin Mừng. Giuse là người đàn ông của sự thinh lặng và hành động. Ngài không tranh luận với sứ thần, không đòi hỏi thêm bằng chứng, không than vãn về số phận. Ngài "tỉnh giấc" – một sự thức tỉnh không chỉ về thể lý mà là sự bừng tỉnh của đức tin. Ngài đã chuyển từ sự toan tính của con người sang sự vâng phục của người tôi tớ Chúa. Hành động "đón vợ về nhà" là một hành động dũng cảm phi thường. Đón Ma-ri-a về lúc này đồng nghĩa với việc Giuse chấp nhận mọi rủi ro, mọi đàm tiếu, chấp nhận thay đổi hoàn toàn lộ trình cuộc đời mình để bước vào kế hoạch của Thiên Chúa. Ông chấp nhận làm cha của một người con không cùng huyết thống, chấp nhận hy sinh quyền lợi riêng tư để phục vụ cho mầu nhiệm Nhập Thể. Giuse đã biến ngôi nhà của mình thành cung điện cho Vua Trời ngự trị, biến đôi tay thợ mộc của mình thành đôi tay bao bọc Đấng Cứu Thế.
Thưa cộng đoàn, nhìn vào Giuse, chúng ta thấy hình ảnh của chính mình. Có bao giờ trong cuộc đời, chúng ta cảm thấy Thiên Chúa làm đảo lộn mọi kế hoạch êm đẹp của chúng ta? Có bao giờ chúng ta rơi vào những hoàn cảnh trớ trêu, oan ức mà không thể giải thích, muốn buông xuôi, muốn "bỏ đi cách kín đáo"? Có bao giờ chúng ta đối diện với những khủng hoảng trong gia đình, trong công việc, khiến đức tin của chúng ta chao đảo? Những lúc ấy, hãy nhớ đến Giuse. Hãy nhớ rằng, ngay trong những toan tính rối bời nhất, Thiên Chúa vẫn đang hiện diện và có một kế hoạch lớn lao hơn những gì chúng ta có thể tưởng tượng. Thiên Chúa thường đến với chúng ta không phải trong những hào quang rực rỡ, mà trong những biến cố, những con người "khó chấp nhận" nhất. Ngài mời gọi chúng ta đừng xét đoán theo cái nhìn hạn hẹp của loài người, nhưng hãy nhìn bằng ánh mắt của đức tin và lòng thương xót.
Sứ điệp "Đừng sợ" mà sứ thần nói với Giuse cũng là lời Chúa nói với mỗi người chúng ta hôm nay. Đừng sợ đón nhận Chúa vào cuộc đời, dù việc đón nhận ấy có thể làm xáo trộn sự tiện nghi, ích kỷ của chúng ta. Đừng sợ đón nhận anh chị em mình, những người đang mang trong mình những vết thương, những lầm lỗi, hay những hoàn cảnh đặc biệt. Đừng sợ sống công chính và yêu thương giữa một thế giới đầy toan tính và lọc lừa. Bởi vì chúng ta có một bảo chứng vĩ đại: Em-ma-nu-en, Thiên Chúa đang ở cùng chúng ta. Ngài ở cùng chúng ta trên giường bệnh, trong thất bại, trong nỗi cô đơn, và trong cả những niềm vui bé nhỏ.
Mùa Giáng Sinh này, chúng ta thường bận rộn dọn dẹp nhà cửa, trang hoàng hang đá gỗ đá, giấy nến. Nhưng Lời Chúa hôm nay mời gọi chúng ta hãy dọn dẹp tâm hồn, hãy trang hoàng lại đức tin của mình như thánh Giuse. Hãy "đón vợ về nhà", tức là hãy đón nhận những trách nhiệm, những con người mà Chúa trao phó cho chúng ta, dù họ không hoàn hảo như ý ta mong muốn. Hãy đón Chúa Giê-su vào "nhà" của tâm hồn mình, không phải như một vị khách trọ qua đường, mà như một thành viên ruột thịt, để Ngài làm chủ và hướng dẫn cuộc đời ta.
Chúng ta cũng được mời gọi trở thành những "Giuse" của thời đại mới. Thế giới hôm nay đang rất cần những con người biết lắng nghe tiếng Chúa giữa ồn ào náo nhiệt, biết âm thầm hành động vì công lý và tình thương thay vì khua chiêng gõ mõ khoe khoang. Thế giới cần những con người dám bảo vệ sự sống từ trong trứng nước như Giuse đã bảo vệ bào thai Giê-su. Thế giới cần những người dám hy sinh cái tôi ích kỷ để vun đắp cho hạnh phúc của tha nhân. Khi chúng ta làm được như thế, chúng ta đang làm cho danh hiệu Em-ma-nu-en trở nên hiện thực. Khi chúng ta yêu thương, tha thứ và bao dung, người ta sẽ nhận ra "Thiên Chúa đang ở cùng chúng ta".
Lạy thánh cả Giuse, người cha thầm lặng và công chính, xin dạy chúng con biết tin tưởng vào Thiên Chúa ngay cả trong những đêm tối dày đặc nhất của cuộc đời. Xin giúp chúng con biết dẹp bỏ những toan tính ích kỷ, những xét đoán hẹp hòi để mở rộng lòng đón nhận thánh ý Chúa, dù thánh ý ấy có gai góc và khó khăn đến đâu. Xin cầu cho mỗi gia đình chúng con cũng trở thành một Na-za-rét nhỏ bé, nơi Chúa Giê-su luôn được đón nhận, yêu thương và lớn lên mỗi ngày. Và lạy Chúa Giê-su, Đấng Em-ma-nu-en, xin hãy đến và ở lại với chúng con, không chỉ trong mùa Giáng Sinh này, mà là trong mọi ngày của đời sống chúng con, để dù cuộc đời có phong ba bão táp, chúng con vẫn vững tin rằng: Ngài đang ở đây, ngay bên cạnh, nắm lấy tay chúng con và cùng chúng con bước đi về phía ánh sáng cứu độ. Amen.
Lm. Anmai, CSsR